Przedstawiam słownik pojęć stosowanych w RC modeli elektrycznych. Wiele osób pyta mnie, co oznaczają konkretne pojęcia. Jako że nie zawsze mam czas odpowiadać na wszystkie pytania, a jest ich ostatnio bardzo dużo, postanowiłem zebrać w tym wpisie ciekawsze pojęcia, skróty ale też podstawowe nazwy stosowane w RC. Wpis głównie dotyczy modeli jeżdżących, ponieważ tylko takie mnie interesują. Zachęcam wszystkich do krytyki, jeśli oczywiście będzie to krytyka konstruktywna. Od razu mówię, że nie wiem wszystkiego i nie uważam się za żadnego eksperta w tej dziedzinie. Jeśli gdzieś popełniłem błąd, to również proszę dać mi znać 🙂

Wpis będzie regularnie uzupełniany w miarę możliwości.

Co w ogóle znaczy RC – jest to skrót do Radio Control, czyli sterowanie radiem, inaczej modele na pilota lub modele zdalnie sterowane.

Rodzaje najpopularniejszych modeli RC:

On-road

Rally 🙂

 

Off-road

Drift – pierwsze dwa od lewej – modele do jazdy bokiem w kontrolowany sposób. 

Crawler – nie mam własnego zdjęcia – są to modele, które służą do wspinania się w bardzo trudnym terenie.

Monster truck (skrót MT)

Buggy

Truggy

ZD Racing 9021-V3

Short Course Truck (skrót SC) – nie mam własnego zdjęcia – dobrym przykładem jest Maverick Strada SC.

Model przeprawowy zwany potocznie w Polsce trialówką lub trial (nie mylić z crawlerem, bo to zupełnie inna konstrukcja)

Rock racer – np. Axial Yeti (na zdjęciu moje FY03)

Feiyue FY03

Rock bouncer – nie mam swojego zdjęcia.

Często producenci modeli mają w swojej ofercie różne wersje danego modelu. Odsyłam Was tutaj do firmy Maverick, która ma w swojej ofercie modele o nazwie Strada 1:10, które występują jako buggy, truggy, MT, SC, on-road itp.

Nie są to na pewno wszystkie rodzaje modeli RC. Modele mogą występować w różnej skali. Najpopularniejsza skala to 1:10, 1:8, 1:5, 1:16, 1:18, 1:14, 1:24.

Modele mogą posiadać napęd na wszystkie koła, czyli 4×4 lub 4WD lub tylko na jedną oś, czyli 2WD, zarówno na przednią i na tylną oś. Modele z napędem 4×4 mogą mieć stały napęd na wszystkie cztery koła lub mogą posiadać mechanizmy różnicowe, czyli każde koło kręci się z różną prędkością. Modele typu trial przeważnie posiadają stały napęd na wszystkie cztery koła.

Modele mogą występować w wersji:

  • RTR (Ready to Run), czyli gotowe do jazdy po wyjęciu z pudełka. W zestawie mamy model, akumulator, zwany pakietem lub baterią, aparaturę, silnik, ESC, serwo i jakąś prostą ładowarkę.
  • KIT, czyli do samodzielnego złożenia. Wersja KIT najczęściej przychodzi rozebrana na czynniki pierwsze i na podstawie instrukcji sami składamy model od zera. Wersja ta nie posiada żadnej elektroniki.
  • ATR (skrót od Almost Ready to Run). Jest to złożony model bez niektórych elementów elektroniki, np. bez aparatury i odbiornika.

Każdy elektryczny model RC posiada elektronikę, czyli silnik, ESC, serwo, aparaturę i odbiornik oraz pakiet.

Silnik – chyba każdy wie o co chodzi – wprawia model w ruch. Silniki mogą być szczotkowe lub bezszczotkowe o różnych rozmiarach.

  • Silniki szczotkowe (brushed – skrót DC motor) wyposażone są w dwa przewody  plus i minus (kable), które łączy się z dwoma przewodami regulatora obrotów (plus i minus). Kable mogą mieć kolory czerwony i czarny lub żółty i niebieski, ale nie jes to regułą. Zmiana biegunów silnika, poprzez połączenie przewodu silnika plus z przewodem regulatora minus, powoduje zmianę kierunku kręcenia się silnika w przeciwną stronę. Typowe silniki szczotkowe w modelach RC, w skali 1:10 występują w rozmiarze 540 lub 550, gdzie liczba ta oznacza jego długość wyrażoną w mm, np. silnik 540 będzie miał długość 54mm, a silnik 550 – 55mm. Wytępują też silniki mniejsze lub większe. Typowe silniki mniejsze to klasy 390, a większe 775. Silniki szczotkowe charakteryzuje liczba zwojów, wyrażana przez oznaczenie T. Np. silnik 540 17T ma 17 zwojów. Silniki szczotkowe o dużej liczbie zwojów charakteryzują się wysoką mocą ale wolniej się kręcą i mają przy tym bardzo dużą precyzję przy ruszaniu. Typowy silnik stosowany w modelach przeprawowych (potocznie w Polsce nazywanych modelami do trialu, a czasem crawlerami, ale to zupełnie inny rodzaj modelu) będzie miał oznaczenie 540 35T, 45T, 55T, 80T ale nie jest to regułą, bo często występują modele, które seryjnie mają silniki np. 540 27T. Modele przeznaczone do szybkiej jazdy będą miały silniki np. 540 lub 550 17T i mniej. Im mniej zwojów ma silnik, tym szybciej się kręci ale ma mniejszą moc. Ma również mniejszą precyzję przy ruszaniu, ale takie silniki nie lubią powolnej jazdy, ponieważ mocno się grzeją i szybciej mogą się ugotować i spalić. Dodatkowo czas jazdy na silnikach o dwóch różnych ilościach T będzie zupełnie inny. Na silniku o wysokim T będzie zdecydowanie model dłużej jeździł.

  • Silniki bezszczotkowe (brushless – skrót BL motor) są znacznie bardziej niezawodne i trwałe od silników szczotkowych. Wyposażone są albo w 3 przewody A, B i C, które łączymy z przewodami regulatora obrotów, albo posiadają wyprowadzone blaszki, do których lutuje się kable z regulatora obrotów.
  • Silniki bezczotkowe dzielą się na:
    • silniki sensorowane (sensored brushless), które oprócz przewodów A, B i C lub blaszek posiadają dodatkowe gniazdo, do którego wpinamy kabel sensora, który przekazuje sygnał do regulatora obrotów. W silnikach sensorowanych przewody A, B i C muszą być połączone z regulatorem obrotów A-A, B-B, C-C jeśli używamy przewodu sensora. Nie wolno zamieniać połączeń.
    • silniki bezszczotkowe niesensorowane posiadają tylko przewody A, B i C. Przewody te możemy dowolnie łączyć  z przewodami regulatora obrotów. Zmiana dwóch z trzech przewodów (nieważne których) z regulatorem obrotów powoduje zmianę kierunku kręcenia się silnika. 
  • Rozmiary typowych silników bezszczotkowych:
    • 2838 – gdzie 28 to średnica w mm, a 38 to długość w mm (są też mniejsze silniki np. 2440, 2035).
    • 3650 – średnica 36mm, długość 50mm. 
    • 3670, 4068, 4070, 4274 itp – pierwsze dwie liczby określają nam średnicę silnika, a dwie kolejne jego długość (XXYY – czyli silnik XXYY ma XX średnicę i YY długości).
  • Silniki bezszczotkowe charakteryzuje liczba KV, która jest jednostką wskazującą na ilość obrotów silnika beszczotkowego na każdy 1 volt, którym jest on zasilany. Przykład: silnik 3000KV, kręci się 3000 razy na każdy volt (3000RMP). Silnik 3000KV zasilany napięciem 2S 7,4V będzie się kręcił z prędkością 3000 x 7,4 = 22200 obrotów. Także w silnikach bezszczotkowych używa się wielkości T. Zasada jest dokładnie taka sama, jak w silnikach szczotkowych, tj. im niższe T, tym silnik szybciej się kręci.
  • Silniki szczotkowe i bezszczotkowe mogą mieć różną średnicę wału, na który zakłada się koło zębate, potocznie nazywane atakiem. Typowe wały to 2mm, przeważnie w silnikach mniejszych niż klasa 540, 3,175mm, przeważnie występują w silnikach 540, 550, 3650, 3660 oraz wały 5mm, które występują w sinikach 3660 i większych.

ESC – regulator obrotów, zwany również reglem (rygiel to błędna nazwa). Może być szczotkowy (DC ESC) i bezszczotkowy (BL ESC).

  • Wersja szczotkowa posiada dwa przewody, pod które podpinamy pakiet (+/-), cienki przewód 3 kablowy, wpinany do odbiornika w kanał 2 oraz dwa przewody, które łączymy z silnikiem.
  • Wersja bezszczotkowa posiada dwa przewody, pod które podpinamy pakiet, cienki przewód 3 kablowy wpinany do odbiornika w kanał 2 oraz trzy przewody A, B i C, które łączymy z silnikiem bezczotkowym. Mogą również posiadać dodatkowe gniazdo pod kabel sensora oraz pod chłodzenie regulatora (po prostu pod wiatrak). 

Combo – często spotykane pojęcie. Jest to po prostu zestaw silnik i ESC.

BEC – skrót od Battery Eliminator Circuit – jest to trochę skomplikowane, dlatego najprościej mówiąc, jest to układ, który eliminuje nadmiar napięcia pakietu do pewnej określonej wartości. Inaczej mówiąc, gdyby ESC nie miało wbudowanego BEC, odbiornik podłączony do regulatora obrotów uległby spaleniu, ponieważ popularnie odbiorniki pracują w zakresie od 4,8V do 6V, a np. pakiet 3S ma 11,1V i to właśnie BEC powoduje obniżenie napięcia pakietu do pewnej wartości (przeważnie 5-6V) żeby odbiornik nie uległ spaleniu. Są oczywiście odbiorniki które mogą pracować nawet z napięciem 10V, ale popularne odbiorniki spotykane np. w modelach RTR pracują z 6V. Oprócz napięcia, BEC podaje również natężenie, które wyrażone jest w amperach (A), np. ESC Hobbywing QuicrRun ma BEC 6V/3A, czyli obniża napięcie pakietu do 6V i podaje natężenie 3A.

UBEC – Ultimate Battery Eliminator Circuit – jest to zewnętrzny układ wpinany w wolny kanał odbiornika, bardziej wydajny niż BEC wbudowany w ESC.

SBEC – Switching Battery Eliminator Circuit lub Smart Battery Eliminator Circuit – czyli impulsowy regulator napięcia, który ma znacznie więcej możliwości (większy np. może mieć 20A i regulację V w zakresie od 5 do 10V).

Serwo – (analogowe lub cyfrowe) – przeważnie stosowane w modelach RC (głównie w samochodach), jest to po prostu urządzenie odpowiadające za skręt kół, ale może również byś stosowane do zmiany biegów, helikopterach i samolotach. Bez serwa, modelem nie można by płynnie skręcać. Zabawki przeważnie posiadają prosty układ skrętu, który powoduje wychylenie kół do skrajnych pozycji w lewo i w prawo przy użyciu silniczka i nie mają płynnej regulacji skrętu. Serwa w modelach umożliwiają płynną pracę kół. Serwo może występować w rozmiarze standard, mini, mikro, gigant. W modelach RC przeważnie występuje w wersji standard i ma 3 przewody (plus, minus, sygnał – czarny, czerwony biały lub brązowy, czerwony, żółty). Chińskie modele RC często wyposażone są w serwa mini lub mikro, które wyposażone są w 5 przewodów, ponieważ serwa nie posiadają własnej elektroniki. Elektronika w takich serwach wbudowana jest w regulator obrotów, który przeważnie ma też wbudowany odbiornik. Każde serwo posiada element mocujący, zwany klinem, na którym mocuje się orczyk serwa. Klin może posiadać różną ilość wypustek, np. 23T, 24T lub 25T.

Najczęściej spotykane serwa posiadają klin 25T. Serwa oprócz rozmiarów charakteryzuje prędkość, moc oraz kąt skrętu. Przykład: serwo może mieć moc 20kg, prędkość 0,1sek i zakres pracy 120 stopni przy napięciu 6V, które dostarczane jest przez odbiornik. Występują serwa o różnym zakresie pracy, np. 120 stopni (po 60 stopni na stronę), 180 stopni, 210 stopni, 270 stopni i 360 stopni. Serwa 360 stopni będą się kręciły w jedną stronę lub w drugą stronę w sposób ciągły. Serwa mogą być wodoodporne (waterproof), wysoko prądowe (HV), czyli pełną moc osiągają np. przy 8,4V lub niskoprądowe (LV), które osiągają pełną moc przy 6V. Najczęściej w modela RTR spotyka się serwa niskoprądowe.

Orczyk – element mocowany na klinie serwa, który umożliwia wykonanie skrętu kół.

Otwór na klin serwa może mieć rozmiar 23T, 24T lub 25T. Oczywiście mogą też być większe lub mniejsze. Orczyki mogą być o różnej długości. Im dłuższy orczyk, tym rośnie prędkość obrotu kół, ale spada moc. Ponadto mocując linkę do orczyka bliżej punktu mocowania orczyka w klinie serwa, rośnie nam siła skrętu ale spada prędkość i odwrotnie.

Aparatura – apka, pilot, skrót TX – inaczej urządzenie, którym sterujemy modelem. Podstawowe modele posiadają przynajmniej 2 kanały.

Kanał nr 1 odpowiada na sterowanie skrętem, a kanał nr 2 jazdą modelu do przodu i do tyłu. Aparatura może mieć być wyposażona w pokrętła lub przyciski dodatkowe, np.:

  • ST Trim odpowiada za jazdę modelu na wprost.
  • TH Trim umożliwia jazdę modelu do przodu lub do tyłu bez trzymania gazu.
  • ST D/R – ograniczenie zakresu pracy kół skrętu.
  • TH D/R – ograniczenie zakresu pracy gazu, czyli po prostu model nie pojedzie z prędkością maksymalną – super sprawa dla dzieci.
  • Reverse – przełącznik odpowiadający za zmianę kierunku pracy serwa lub jazdy modelu, czyli skręcając w lewo koła skręcą się w prawo, wciskając gaz model pojedzie do tyłu.

Odbiornik – skrót RX – urządzenie, do którego podłączamy ESC i serwo. Podstawowe odbiorniki mają przynajmniej 2 kanały (skrót 2CH – 4CH to odbiornik odpowiednio 4 kanałowy itd.). Odbiorniki mogą mieś wbudowany żyroskop (zdjęcie niżej – napis GYRO inside) i mogą pracować w zakresie 4.8V do 10V (patrz zdjęcie niżej). Ponadto na odbiorniku mamy przeważnie pokazane oznaczenie, jak należy podłączyć do niego serwo i ESC. Na zdjęciu poniżej widać do obok napisu 2.4Ghz (znaki na czerwonym tle). Od lewej: sygnał, +, -. Pamiętajcie, że zawsze “-” w odbiorniku jest po zewnętrznej stronie, czyli patrząc na odbiornik przedstawiony na zdjęciu poniżej po prawej stronie. Liczby od 1 do 6 oznaczają poszczególne kanały w odbiorniku od 1 do 6. W kanał 1 podpinamy serwo, a w kanał 2 ESC. Jeśli zrobimy to odwrotnie, to kołem skrętu na aparaturze będziemy kontrolowali gaz, a przyciskiem gazu skręt modelu.

Aparatury przeważnie sprzedawane są wraz z odbiornikami.

Pakiet – czyli akumulator lub bateria. Jest to po prostu zasilanie, bez którego model nie pojedzie. Pakiety dzielimy na kilka rodzajów, np. NiMh, NiCd, Li-ion, LiPo, LiFe.

  • Pakiety NiMh -najpopularniejsze pakiety. Charakteryzują się efektem latarki, czyli jak pakiet jest naładowany na 100% to działa najlepiej (latarka świeci na maxa). Im dłużej model jeździ, pakiet zaczyna się rozładowywać i model słabnie (latarka zaczyna gasnąć, aż zgaśnie całkiem). Przeważnie dołączane do modeli RTR.
  • Pakiety LiPo – znacznie lepsze od NiMh, ponieważ nie mają efektu latarki i nie mają efektu pamięci, ale uwaga – nie wolno ich rozładowywać do 0, ponieważ ulegają uszkodzeniu. Dlatego ESC przeważnie mają zabezpieczenia przed rozładowaniem LiPo i np. kiedy napięcie na celi pakietu osiągnie pewną wartość, ESC odcina dopływ prądu do silnika i model nie pojedzie. Pakiety LiPo mogą mieć różną ilość cel. Jedna cela posiada napięcie 3,7V i oznacza się ją jako 1S. Naładowana cela 1S ma napięcie 4,20V. Czyli stosujemy prosty wzór: 3,7V x S = Napięcie pakietu.
  • 1s = 3,7V – 100% to 4,20V
  • 2s = 7,4V – 100% to 8,40V
  • 3s = 11,1V – 100% to 12,60V
  • 4s = 14,8V – 100% to 16,80V
  • 5s – 18,5V – 100% to 21,00V
  • 6s = 22,2V – 100% to 25.20V

Pakiety LiPo jeśli wiemy że nie będą przez dłuższy okres używane, należy przechowywać w trybie STORAGE, czyli napięciu 3,80V na celę. Pakiet wtedy może bezpiecznie leżeć przed długi okres. Polecam również zaopatrzyć się w jakiś pojemnik do przechowywania pakietów LiPo (osobiście trzymam swoje LiPo w metalowej skrzyni na pieniądze i w zamkniętym kominku).

Pakiety Li-ion – uzupełnię później

Pakiety LiFe – uzupełnię później Na koniec zapraszam na krótki materiał, w którym pokazuję co będzie Wam potrzebne oprócz samego modelu 🙂

 

A na koniec mały bonus – film mojego znajomego, który prowadzi swój kanał na YT i nagrał ciekawy materiał, jak wymienić olej w dyfrze oraz jak wymienić olej w amortyzatorach 🙂

 

4 thoughts on “Słownik pojęć RC

  1. Mam pytanie. Czy BEC wbudowany w ESC obniża napięcie np. do 6V ale tylko na odbiornik -” na kable idące do odbiornika” czy na całość? Jeśli na całość to układ z BEC przy pakiecie 3S lub nawet 2S na silnik będzie podawał jedynie 6V ? Jednym słowem co byśmy nie podpórki to silnik i tak będzie miał 6V ? Jeśli BEC działa na całość to jak podpiąć układ aby podawał na silnik w 11.1 V ?

    Pozdrawiam
    Mateusz

  2. Mam pytanie do układu BEC. Czy on obniża napięcie ale tylko na odbiorniku ( na kable idące do odbiornika) czy na wszystko tzn. na kable zasilające silnik również ?
    Stosując pakiet 3S – 11.1V to będę mieć 11.1V na silniku i załóżmy 6V na odbiorniku czy 6V na wszystkim? Jeśli na wszystkim to jak zasilić silnik 12V odpowiednią mocą ?

    Pozdrawiam

  3. BEC obniża i stabilizuje napięcie tylko do zasilania elektroniki (ESC, FC, RX, VTX, CAM). Dodatkowo w czułych układach analogowych stosuje się filtry LC i niskoimpedancyjne kondensatory, aby ograniczyć zakłócenia podczas nadmiernego poboru prądu przez silniki i serwa (czystszy obraz FPV, płynniejsza praca serwomechanizmów).
    Silniki zasilane są napieciem baterii, regulowanym w ESC.
    Uwaga! BEC nie podaje żadnego natężenia – podobnie jak zasilacz nie podaje stałego prądu. To zawsze podłączony odbiornik pobiera tyle prądu ile potrzebuje w danym czasie. Przykładowo 3A jest to wydajność prądowa, czyli maksymalne natężenie prądu jakie może być pobrane przez podłączony układ.

Dodaj komentarz

Twój adres e-mail nie zostanie opublikowany. Wymagane pola są oznaczone *